📜 حکمت ۱۲ نهج‌البلاغه
🔹 متن عربی:
لَا مَالَ أَعْوَدُ مِنَ الْعَقْلِ، وَلَا فَقْرَ أَشَدُّ مِنَ الْجَهْلِ، وَلَا وَحْدَةَ أَوْحَشُ مِنَ الْعُجْبِ، وَلَا مُظَاهَرَةَ أَوْثَقُ مِنَ الْمُشَاوَرَةِ.
🔹 ترجمه فارسی:
هیچ ثروتی سودمندتر از عقل نیست،
و هیچ فقیری سخت‌تر از نادانی وجود ندارد،
و هیچ تنهایی‌ای وحشتناک‌تر از خودپسندی نیست،
و هیچ پشتیبانی‌ای استوارتر از مشورت نیست.
🔹 پیام و توضیح اخلاقی:
امیرالمؤمنین علیه‌السلام در این حکمت، معیارهای واقعی ارزش انسان را بیان می‌کند.
ثروت حقیقی، عقل و اندیشه سالم است نه دارایی مادی.
نادانی انسان را از رشد و سعادت محروم می‌کند و بدترین نوع فقر است.
خودبینی و غرور، انسان را از دیگران جدا می‌کند و به تنهایی می‌کشاند.
و در نهایت، مشورت با دیگران بهترین راه برای تصمیم‌گیری درست و موفقیت در زندگی است.

در حِکمت یازدهم نهج‌البلاغه امام علی (علیه‌السلام) یک پند انسانی و اخلاقی بسیار عمیق بیان می‌کنند که درباره رفتار با دشمن بعد از پیروزی است:

📜 متن فارسی حکمت ۱۱ (معنی):
امام علی (علیه‌السلام) فرمود:
🔹 اگر بر دشمنت غالب شدی، بخشش و عفو او را شکرگزاری خود از قدرتی که خداوند به تو داده قرار ده.

📌 شرح و تفسیر حکمت:

این حکمت به ما می‌آموزد که بخشش و گذشت، بهترین نوع سپاس‌گزاری از توان و قدرتی است که خداوند به انسان داده است.

وقتی انسانی در موقعیتی قرار می‌گیرد که می‌تواند تحقیر یا انتقام بگیرد، گذشت و عفو از آن سخت‌تر و بالاترِ اخلاقی‌تر است.

در واقع، قدرت واقعی انسان در کسی متجلی می‌شود که بدی را با خوبی پاسخ می‌دهد و دشمنی را به لطف تبدیل می‌کند.

💡 پیام اخلاقی این حکمت:
این حکمت‌ به ما یادآوری می‌کند که شکرگزاری از نعمتی مثل قدرت و توانایی فقط در گفتار نیست؛ بلکه در عمل متواضعانه و مهربانانه نسبت به دیگران ـ حتی نسبت به دشمنان ـ ظاهر می‌شود. بخشش و عفو نشانه‌ی رشد انسانی و اخلاقی است، نه ضعف.

حکمت ۱۰ نهج‌البلاغه این است:

متن حکمت:

«خداوند دل‌ها را به نور خرد روشن کرده و آن را به نور علم آراسته است و هر کس با نور خرد و علم خداوند هم‌راه شود، از فتنه‌ها و تاریکی‌ها در امان خواهد بود.»

شرح کوتاه:
در این حکمت، حضرت علی (ع) اهمیت خرد و علم را بیان می‌کنند. دل انسان با نور خرد روشن می‌شود و علم، آن را زینت می‌دهد. کسی که با علم و خرد الهی همراه باشد، در برابر خطاها و مشکلات زندگی مقاوم می‌شود و در تاریکی‌ها گم نمی‌شود.

📜 حکمت ۹ نهج البلاغه

اُغْتَنِمِ الْمَعْرُوفَ إِذَا حاضَرَکَ، فَإِنَّهُ صَیْدُ الْفُرْصَةِ.

🌿 ترجمه:

«کار نیک را وقتی برایت فراهم شد غنیمت بشمار؛ چون نیکی کردن همان شکار کردنِ فرصت‌هاست.»

✨ توضیح اخلاقی کوتاه

امام علی علیه‌السلام در این کلام زیبا یاد می‌دهند که کار خیر و مهربانی را به تأخیر نیندازیم. فرصت‌های نیکی مثل پرنده‌اند؛ اگر امروز شکارشان نکنیم، ممکن است فردا دیگر نباشند. هر زمان توان کمک، محبت یا انجام کار خوب داشتیم، همان لحظه انجامش دهیم.

حکمت ۸ نهج‌البلاغه

متن حکمت ۸

«مَن لَمْ يَنْـفَعْهُ ظَنَّهُ لَمْ يَضُرَّهُ تَحَرِّيهُ.»

ترجمه

کسی که گمانِ (خیر) او سودی برایش نیاورد، جست‌وجوی (دلیل) نیز به او زیانی نمی‌رساند.

یا به تعبیر روان‌تر:

اگر انسان از گمان نیک بهره‌ای نمی‌برد، دقت و احتیاط کردن هم ضرری به او نمی‌زند.

توضیح ساده

این حکمت درباره احتیاط، دقت و دوراندیشی در زندگی است.

✔ امام علی(ع) می‌فرمایند: اگر انسان فقط با حدس و گمان پیش برود و از آن سودی به دست نیاورد، بهتر است دقیق‌تر بررسی کند و احتیاط به خرج دهد؛ چون احتیاط هیچ ضرری ندارد.

یعنی:

در کارها به گمان و حدس اکتفا نکن.

اگر مطمئن نیستی، بررسی بیشتر کن.

احتیاط همیشه بهتر از عجله و تصمیم روی شک است.

نمونه‌های کاربردی

اگر در سلامتیِ کودک فقط «گمان» داری که مشکلی نیست، بهتر است کمی بررسی کنی یا دکتر ببری.

اگر در خرید یا معامله شک داری، بررسی و تحقیق ضرری ندارد.

اگر در قضاوت درباره آدم‌ها مطمئن نیستی، عجله نکن و احتیاط کن.